رساله تیاسر قبله (محقق حلی)«رسالة تیاسر القبلة» رساله مختصر و کوچکی است که محقق حلی در جواب به اعتراضی که محقق طوسی (م ۶۷۲ ق) در مجلس درس وی بیان نموده نوشته است. ۱ - انگیزه نگارشآنطور که در کتب بسیاری از بزرگان از اصحاب امامیه در مورد علت نگارش این رساله آمده است، روزی خواجه نصیر الدین طوسی پس از فتح بغداد توسط هلاکوخان به حله رفته و وارد مجلس درس محقق حلی شد. ۱.۱ - سوال و جواب محقق و خواجهمحقق حلی به خاطر احترام وی به تدریس ادامه نداده ولی به علت اصرار خواجه نصیر الدین به ادامه درس، وی که در مورد مساله تیاسر قبله اهل عراق بحث می‌کرد آن را ادامه داد، در این هنگام خواجه نصیر الدین از وی سؤال نمود که این استحباب وجهی ندارد زیرا اگر تیاسر از قبله به غیر قبله باشد که حرام است و اگر به سوی قبله هم باشد که واجب است. در جواب محقق حلی فرمودند: که تیاسر از قبله به خود قبله است و محقق طوسی ساکت می‌شود. پس از این مباحثه، محقق حلی در این زمینه کتابی نوشته و برای محقق طوسی می‌فرستد که وی آن را پسندیده و از آن تعریف می‌کند. این رساله کوچک بعدها در کتب فقهی همچون مهذب البارع ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق)، روض الجنان شهید دوم (م ۹۶۶ ق)، حاشیة الارشاد شیخ ابراهیم قطیفی (م ۹۴۵ ق)، محبوب القلوب قطب الدین اشکوری، مدارک الاحکام سید محمد عاملی (م ۱۰۰۹ ق)، بحار الانوار علامه مجلسی (م ۱۱۱۱ ق) آورده شده است. در کتاب «بحار الانوار» علت این نحوه تصحیح قبله بعضی از مساجد نظیر مسجد سهله و مسجد یونس را این گونه بیان نموده که آنها در زمان خلفای جور ساخته شده بوده‌اند و به علت تقیه و فشار حکومت عباسی، محقق حلی این سبک خطابی را برای تصحیح این اشتباه انتخاب نموده است، [۱]
بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۸۱، ص۵۳.
۲ - تاریخ تالیفپس از این که در سال ۶۵۶ ق شهر بغداد توسط هلاکوخان فتح شد و خواجه نصیر الدین طوسی چند سالی را به حل مشکلات مردم و تثبیت حکومت می‌پردازد برای ملاقات علمای شهر حله به آن شهر رفته و در آنجا ملاقات‌هایی با محقق حلی و بزرگان دیگری داشته و همان طور که گفته شد در جلسه درس وی شرکت نموده است و بعدها محقق حلی این رساله کوچک را نوشته و برای وی فرستاده است. بنابراین احتمالا این کتاب بین سال‌های ۶۶۲ تا ۶۷۵ ق تالیف شده است. ۳ - تاریخ انتشارکتاب موجود در ضمن «روض الجنان» شهید در سال ۱۳۰۷ ق چاپ شده است. و همان طور که گذشت در ضمن کتب فقهی دیگری نیز چاپ شده است. کتاب موجود در ضمن «الرسائل التسع» در سال ۱۴۱۳ ق در قم چاپ شده است و مصحح و محقق آن فاضل ارجمند شیخ رضا استادی می‌باشد. ۴ - نسخههادر کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه، به ۶ نسخه از آن اشاره نموده است که سه نسخه آن تحت تملک کتابخانه دانشگاه تهران، یک نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی، یک نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی و یک نسخه شیخ رضا استادی بوده است. در صفحه ۲۴، مقدمه ناشر آمده است «و من رسالة تیاسر القبلة نسخ کثیرة جدا، راینا عدة منها و حصلنا بعضها...» در ابتدای کتاب نیز تصویر دو نسخه خطی که مربوط به قرن هشتم و یازدهم بوده‌اند آورده شده است. [۴]
الذریعة، آقا بزرگ تهرانی، ج۲، ص۱۸.
[۵]
اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۴۸.
[۶]
اعیان الشیعة، ج۴، ص۹۰- ۹۲.
[۷]
اعیان الشیعة، ج۹، ص۴۱۸.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : آثار محقق حلی
|